ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΜΟΥ

Τετάρτη 3 Ιουλίου 2013

Ο ΕΤΝΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ¨ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ¨

          





Ο Αρχιεπίσκοπος (του Παλαιού Εορτολογίου στην Αμερική)  Έτνα Καλιφορνιας Χρυσόστομος (Ο Αρχιεπίσκοπος Έτνα (Καλιφορνίας Η.Π.Α.) κ. Χρυσόστομος εγεννήθη εις Καλιφόρνιαν των Η.Π.Α. εν έτει 1943. Είναι πτυχιούχος Ιστορίας, Ορθοδόξων Σπουδών και Ψυχολογίας εκ του Πανεπιστημίου της Καλιφορνίας, του “Κέντρου Ορθοδόξων Παραδοσιακών Σπουδών” και του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, όπου και συνεπλήρωσε την Διδακτορικήν του Διατριβήν.
Εχει διδάξει εις τα Πανεπιστήμια της Καλιφορνίας και του Ασλαντ, εις το Θεολογικόν Σεμινάριον του Ασλαντ και εις το Θεολογικόν Ινστιτούτον της Ουψάλας Σουηδίας, διετέλεσε δέ “ειδικός ερευνητής” εις την Θεολογικήν Σχολήν του Χάρβαρντ, εις το Πανεπιστήμιον της Οξφόρδης, εις το Πανεπιστήμιον της Ουάσινγκτων και εις το «Graduate Theological Union» Μπέρκλεϋ Καλιφορνίας. Επίσης, έχει διδάξει ως “επισκέπτης Καθηγητής” εις τα Πανεπιστήμια Βουκουρεστίου και Ιασίου Ρουμανίας.Κατά τα έτη 2002-2003 διετέλεσε Διευθυντής του Ιδρύματος Φούλμπραϊτ της Πρεσβείας των Η.Π.Α. εις το Βουκουρέστιον Ρουμανίας. Είναι ιδρυτής της Ιεράς Μονής του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά εις Έτνα Καλιφορνίας και έχει γράψει αρκετά βιβλία και άρθρα εις περιοδικά της αλλοδαπής, είναι δέ επί του παρόντος Ερευνητικός Προϊστάμενος εις το “Κέντρον Παραδοσιακών Ορθοδόξων Σπουδών” της Ετνα.Αρχιερεύς εχειροτονήθη την 8.1.1986 εκκλ. ημερ. ως Επίσκοπος Ωρεών.Τήν 30.9.1988 εκκλ. ημερ. εξελέγη ως πρώτος Επίσκοπος της νεοπαγούς Επισκοπής Ετνα εις Καλιφόρνιαν των Η.Π.Α. και την 22.5.1989 εκκλ. ημερ. ενεθρονίσθη, την δέ 30.9.1995 απεδόθη εις αυτόν υπό της Ιεράς Συνόδου ο τιμητικός τίτλος του Αρχιεπισκόπου.Είναι Έξαρχος της Ιεράς Συνόδου των Ενισταμένων Στην Αμερικήν.)


δρ. ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Πρίνστον σε εισαγωγή στο βιβλίο του Guide to Orthodox Psychotherapy γράφει για τον όρο Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία:
          «Ο όρος "Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία" επινοήθηκε από έναν χαρισματικό θρησκευτικό συγγραφέα και θεολόγο, τον Μητροπολίτη Ιερόθεο Βλάχο[1], έναν κληρικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδος και Μητροπολίτη της Μητρόπολης Ναυπάκτου (γνωστής επίσης ως Λεπάντο, πόλη ιστορικής σημασίας που βρίσκεται στον Κορινθιακό Κόλπο στην Κεντρική Ελλάδα). Αυτός ήταν ο τίτλος του πρώτου βιβλίου του σχετικά με τη διδασκαλία των Ελλήνων Πατέρων πάνω στο σύνδεσμο μεταξύ της Ορθόδοξης Χριστιανικής θρησκευτικής πρακτικής και της ψυχικής υγείας, Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία: Πατερική Θεραπευτική Αγωγή.[2] Το έργο εκδόθηκε σε μια αγγλική μετάφραση το 1994 με τον τίτλο Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία: Η επιστήμη των Πατέρων.[3] Τον πρώτο τόμο ακολούθησε, ένα χρόνο αργότερα, ένας δεύτερος Ψυχική Ασθένεια και Υγεία: Διάλογος,[4] ο οποίος μεταφράστηκε στα αγγλικά με τον τίτλο Η ασθένεια και η θεραπεία της ψυχής στην Ορθόδοξη Παράδοση.[5] Όπως και το πρώτο έτσι και το δεύτερο βιβλίο του Βλάχου γράφηκε πριν από την ανάρρησή του στον επισκοπικό θρόνο. Και στα δυο αυτά έργα ο Μητροπολίτης Ιερόθεος παραδέχεται προσεκτικά ότι «ο όρος ψυχοθεραπεία είναι σχετικά νέος» και ότι για τον ψυχολόγο ή τον ψυχίατρο συνεπάγεται μια «ανθρωπολογία η οποία διαφέρει από την ανθρωπολογία και τη σωτηριολογία των Πατέρων της Εκκλησίας».[6] «Η ψυχολογία ως επιστήμη», παρατηρεί, είναι ένα σύγχρονο προϊόν, το οποίο θεωρεί «καρπό» του Δυτικού Χριστιανισμού και όχι της ελληνικής Πατερικής παράδοσης.[7] Ωστόσο, παρ’ όλα τα σημεία στα οποία η σύγχρονη ψυχολογία έρχεται σε σύγκρουση με την ελληνική Πατερική διδασκαλία, υποστηρίζει ότι σε πολλές περιπτώσεις η πρώτη βρίσκεται «σε συμφωνία» με τη δεύτερη.[8] Μάλιστα, σχεδόν μια δεκαετία μετά την έκδοση των δυο προαναφερθέντων βιβλίων, ο Μητροπολίτης Ιερόθεος εξέδωσε ένα συναρπαστικό έργο στο οποίο συγκρίνει την Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία με τις ψυχαναλυτικές αρχές της Λογοθεραπείας του Βίκτορ Φρανκλ, όπου λέει ότι το ενδιαφέρον του Φρανκλ για την έλλειψη νοήματος στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου αποτελεί «κοινό σημείο» επαφής με την Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία[9]».
          Στήν συνέχεια γράφει για την επίδραση που είχαν τα βιβλία αυτά στήν Ελλάδα, κυρίως όμως στήν αγγλόφωνη Δύση:
          «Η επίδραση των βιβλίων του Μητροπολίτη Ιεροθέου στο διάλογο μεταξύ της θεολογίας και των επαγγελματιών της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα δεν ήταν άμεση. Όταν όμως άρχισαν να εμφανίζονται σε αγγλική μετάφραση στη Δύση, οι ιδέες του έφτασαν να συζητούνται ευρύτερα στους κύκλους των διανοουμένων της Ελλάδας. Αν και τα γραπτά του προκάλεσαν κάποια ισχυρή αντίθεση από ορισμένους επικριτές, του πιστώνεται γενικότερα ότι δημιούργησε έναν διάλογο για τη θρησκεία και την ψυχική υγεία και, όπως την περιέγραψε ένας Έλληνας γιατρός και θρησκευτικός συγγραφέας, μια «εξαίσια σειρά» βιβλίων «πάνω στην Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία».[10] Η εμφάνιση των βιβλίων του στην αγγλόφωνη Δύση – όπου, όπως έγραψε πρόσφατα ένας Ορθόδοξος Χριστιανός θεραπευτής, υπάρχει ένα «αυξανόμενο ενδιαφέρον» για τη «σχέση μεταξύ πνευματικότητας και υγείας»[11] -- πυροδότησε αμέσως ένα ξέσπασμα ενθουσιασμού ανάμεσα στους Ορθόδοξους πιστούς και σε αρκετούς μη Ορθόδοξους πιστούς και μελετητές που ήταν γνώστες των Ορθόδοξων σπουδών. Αυτό το ξαφνικό ενδιαφέρον για την Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία βοήθησε επίσης να έρθει στο προσκήνιο ένα μέρος της δικής μου εργασίας, την οποία είχα ξεκινήσει αρκετά χρόνια πριν τα γραπτά του Μητροπολίτη Ιεροθέου για την Ορθοδοξία και την ψυχολογία δημοσιευτούν στην Ελλάδα. Η δική μου έρευνα έχει επικεντρωθεί όχι τόσο στις τεχνικές πνευματικής και ψυχολογικής θεραπείας στην Ορθόδοξη πνευματική πρακτική (αν και κάποια κειμενά μου σίγουρα έχουν αγγίξει αυτό το θέμα) όσο στην προσπάθεια καθιέρωσης μιας «Ορθόδοξης Πατερικής ψυχολογίας»· δηλαδή, μια παρουσίαση της διαδικασίας απόκτησης γνώσης [human cognition], των κοινωνικών ψυχολογικών παραγόντων στην ανθρώπινη συμπεριφορά, της σεξουαλικότητας, και της ανώμαλης ψυχολογίας υπό το πρίσμα της διδασκαλίας των Πατέρων της Ερήμου (οι ερημίτες μοναχοί της Ερήμου, που άνθησαν στις ερήμους της Συρίας, της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης περίπου από το τέλος του τρίτου ως τον έκτο αιώνα) και της γενικότερης Ελληνικής Πατερικής μαρτυρίας. Πάντως η συμπληρωματική φύση του έργου μας ήταν εμφανής και το έργο μου συχνά περιλαμβάνεται, μαζί με αυτό του Μητροπολίτη Ιεροθέου, κάτω από τον γενικό τίτλο της Ορθόδοξης ψυχοθεραπείας».
          Ακολούθως αναφέρεται στήν έκδοση του βιβλίου Handbook of Psychotherapy and Religious Diversity της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, στο οποίο γίνεται λόγος για το βιβλίο Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία και τα δικά του βιβλία. Γράφει:
          «Προς μεγάλη μου έκπληξη και ευχαρίστηση, το 2000 η Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση, σε μια σημαντική προσπάθεια να τραβήξει την προσοχή των ψυχοθεραπευτών σε θρησκευτικά θέματα και παραδόσεις, περιέλαβε στο Εγχειρίδιο Ψυχοθεραπείας και Θρησκευτικής Ποικιλομορφίας[12] ένα κεφάλαιο περί ψυχοθεραπείας με Ανατολικούς Ορθόδοξους Χριστιανούς. Με αυτή την προσπάθεια να ενθαρρύνει «τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας να αποκτήσουν μεγαλύτερη ικανότητα σε θρησκευτικά και πνευματικά θέματα ποικιλομορφίας»[13], η ΑΨΕ προσέλκυσε περαιτέρω ενδιαφέρον για την Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία, περιλαμβάνοντας βιβλιογραφικές αναφορές σε βιβλία του Μητροπολίτη Ιεροθέου και σε αρκετά δικά μου».
          Και αφού κάνει αναφορά στο κείμενο του Tony Young με θέμα «Psychotherapy with Eastern Orthodox Christians», καταλήγει με το ότι η Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεια έχει καταξιωθεί και στήν Ελλάδα και στήν Δύση. Γράφει:
          «Δεν υπάρχει, λοιπόν, αμφιβολία ότι η Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία και αυτό που έχω αποκαλέσει Ορθόδοξη Πατερική ψυχολογία έχουν καταξιωθει, τόσο στην Ελλάδα, όπου τα γραπτά του Μητροπολίτη Ιεροθέου έχουν φέρει την ιδέα στην προσοχή των θεολογικών και ιατρικών κύκλων, όσο και,  με αισθητά μεγαλύτερη προβολή, στη Δύση – και στις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικότερα. Μάλιστα, τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια έχει εμφανιστεί σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο ένας αριθμός βιβλίων που χρησιμοποιεί τον όρο «Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία» στον τίτλο. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το «ηλεκτρονικό βιβλίο»  [“e-book”] του Ρώσου ψυχιάτρου D.A. Avdeev στο οποίο ο συγγραφέας εξετάζει το ρόλο της πνευματικής αδιαθεσίας και των παθών και των αρετών στην αιτιολογία και θεραπευτική αγωγή μιας σειράς ψυχικών διαταραχών, καθώς και τη σπουδαιότητα του ιερέα, σε συνεργασία με έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο, στο να βοηθήσει έναν ασθενή να «αποκαταστήσει την ορθή πνευματική αίσθηση της ζωής».[14] Δίνει επίσης μεγάλη έμφαση στην ανάγκη για μετάνοια, νηστεία, προσευχή και γενική συμμετοχή σε θρησκευτικές δραστηριότητες στη συνηγορία του για την Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία.[15] Εκτός από την αυξανόμενη διαθεσιμότητα βιβλίων για την Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία, έχουν εμφανιστεί στις ΗΠΑ και στον Καναδά και μερικά συμβουλευτικά κέντρα τα οποία φέρονται να ενσωματώνουν την Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία στις θεραπευτικές μεθόδους τους με τη μια ή την άλλη μορφή[16]».
          Στο τέλος παρουσιάζοντας το βιβλίο του, γράφει ότι σκοπεύει να προσφέρη στους ψυχολόγους και ψυχιάτρους, αλλά και στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και σε όσους ενδιαφέρονται για το θέμα «μια περιεκτική περίληψη και αποτίμηση της Ορθόδοξης ψυχοθεραπείας και έναν κριτικό οδηγό για το τι έχει να προσφέρει στον Ορθόδοξο Χριστιανό και, στην υπηρεσία της ποικιλομορφίας, στον μη Ορθόδοξο και στον άθεο επίσης».

         



[1] Χρησιμοποιώ εδώ, όπως και σε όλο το βιβλίο, το κλασικό σύστημα μεταγραφής των ελληνικών λέξεων, περιλαμβανόμενων των κύριων ονομάτων και των τοπωνυμίων, εκτός όταν παραθέτω υλικό ή στοιχεία δημοσίευσης που ακολουθούν ένα από τα πολλά εναλλακτικά συστήματα μεταγραφής των Νέων Ελληνικών. Αυτό εξηγεί, για παράδειγμα, τη διαφορά ανάμεσα στην κλασική μεταγραφή «Blachos” και στην εναλακτική  “Vlachos”.
[2] Αρχιμανδρίτου Ιεροθέου Βλάχου, Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία: Πατερική Θεραπευτική Αγωγή (Orthodox Psychotherapy: A patristic therapeutic regimen) (Έδεσσα, Ελλάδα: Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού, 1986). Μεταφράζω την ελληνική λέξη «αγωγή» ως «regimen». Η παραπομπή εδώ, βεβαίως, είναι στην κλασική αγωγή, ή την εκπαιδευτική και γυμναστική αγωγή των νέων στην αρχαά Σπάρτη.
[3] Bishop of Nafpaktos Hierotheos, Orthodox Psychotherapy: The Science of the Fathers, trans. Esther Williams (Levadia, Greece: Birth of the Theotokos Monastery, 1994). Δυστυχώς η αγγλική μετάφραση είναι άνισης ακρίβειας και κάποιες φορές σε επιτηδευμένο ύφος.
[4] Αρχιμανδρίτου Ιεροθέου Βλάχου, Ψυχική Ασθένεια και Υγεία: Διάλογος (The sickness and health of the soul: A dialogue) (Λειβαδιά, Ελλάδα, Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου, 1987)
[5] Archimandrite Hierotheos Vlachos, The Illness and Cure of the Soul in the Orthodox Tradition, trans. Effie Mavromichali, (Levadia, Greece: Birth of the Theotokos Monastery, 1993).
[6] Βλάχος, Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία, σ. 15. Όπου δεν αναφέρεται διαφορετικά, παραθέματα από αυτήν και από άλλες ελληνικές πηγές, ή από πηγές σε γλώσσες εκτός της αγγλικής, είναι δικές μου μεταφράσεις από το αυθεντικό κείμενο.
[7] Βλάχος, Ψυχική Ασθένεια, σ.50.
[8] Βλάχος, Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία, σ. 15
[9] Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου Ιεροθέου, Υπαρξιακή Ψυχολογία και Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία, 2η έκδ. (Λειβαδιά: Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου, 1997), σ.122.
[10] Σωτήρης Κ. Αδαμίδης, M.D. Ph.D., Θεραπευτική των Πατέρων και Ψυχανάλυση (Αθήνα: εκδόσεις Α.Ε. Σταμούλης, 2002), σ.38.
[11] Stephen Muse, Introduction to Raising Lazarus: Integral Healing in Orthodox Christianity, ed. Stephen Muse (Brookline, MA: Holy Cross Orthodox Press, 2004), σ.3.
[12] P. Scott Richards and Allen E. Bergin, eds., Handbook of Psychotherapy and Religious Diversity (Washington, DC: American Psychological Association, 2000).
[13] Ibid., σ.5.
[14] D.A.Avdeev, Orthodox Psychotherapy, trans. Nicolas and Natalie Semyanko, Missionary Leaflet # E142 (La Canada,CA: Holy Trinity Mission, 2004) (http://www.fatheralexander.org/booklets/english/orthodox_psychotherapy_d_avdeev_e.htm), p.52. (Διαβάστηκε στις 3 Ιανουαρίου 2006).
[15] Ibid., pp.25-26 pass.
[16] Ένα τέτοιο κέντρο είναι το Therapia Psychotherapy Services στην Bethesda του Maryland, το οποίο προσφέρει, εκτός από τις δικές του υπηρεσίες, και παραπομπή σε Ορθόδοξους συμβούλους (counselors) στην Αριζόνα, την Τζώρτζια, τη Νότια Καρολίνα και την Οττάβα του Καναδά.